ભણકોઠા – સૌરાષ્ટ્રના અંતિમ ખૂણે આવેલા પાનથી પણ શાંત ગામનું નામ. અહીં ન કાંકરનો અવાજ, ન મોટરસાયકલનો ધમાકો. માત્ર પવનમાં ઉડે એવા રાંધણઘરનાં ધૂમાડાં અને દૂધિયાં ગાયનાં ઘંટડાં.
ગામના મધ્યમાં એક જૂનું પોસ્ટઓફિસ છે. લાલ રંગના ઊંડા પડેલા બોર્ડ પર હજી પણ લખેલું છે:
ભારત સરકાર – ડાકઘર ભણકોઠા
પોતાના સમયનો સાચો સંદેશવાહક – કાનજીભાઈ. ગામના છેલ્લાં જીવંત પોસ્ટમાસ્ટર.
એક સમય હતો…
૧૯૮૬નો સમય. જ્યારે કોઈ ફોન નહોતો, તો ઈમેલ તો દૂરની વાત. લગ્નના આમંત્રણ, પરિણામના પત્ર, કે બેટાને દેશ બહારથી લખેલો પત્ર… બધું કાનજીભાઈ લઈ આવતા.
તેની સાઈકલના ઘંટની અવાજ સાંભળીને લોકો ઘર બહાર દોડી આવે.
કોઈનાં હાથમાં ફર્સ્ટ ક્લાસ પત્ર, કોઈના હાથમાં Inland. કોઈ ખૂણાની છોકરી પરીક્ષામાં પાસ થઈને જે પત્રમાં લખ્યું:
“પપ્પા, આપના કહેવાથી મેં હિંમત ન હારી. આજે B.Ed.માં પ્રથમ નંબરે પાસ થવાનું નવરત્ન આપનું છે…”
એવો પત્ર આજે પણ કાનજીભાઈને યાદ છે.
રેખાબેનના પત્રો
શહેરમાં રહેતી રેખાબેન દર અઠવાડિયે પિતા માટે પત્ર લખતી. કાનજીભાઈ એને વાંચીને પિતાને સમજાવે – “દીકરી ઘણી આગળ વધી ગઈ છે સાહેબ, તમારું નામ લઈને ફુલાઈ જાય છે.”
એક દિવસ પિતાજી ગુજરી ગયા.
અને થોડી બાજુનું લાગતું બારમું પત્ર આવ્યો – શાંત કાગળ પર લખેલું હતું:
“કાકા, હવે મારો પત્ર વાંચનારો નથી… છતાં લખ્યું છે. કેમ કે તમારા હાથો પાપા જેવી શાંતી આપે છે. હવે પત્ર નહીં આવે, પણ આપના જેવા માણસના થકી પિતા પાસે પਹੁંચવાનો અનુભવ મળતો રહ્યો. આભાર.
– રેખા.**”
કાનજીભાઈ એ પત્ર અત્યાર સુધી ટેબલની તાપલીમાં રાખે છે.
અવિરત દોરી રહ્યો સમય અને પત્રવ્યવહાર એ પ્રેમની અનમોલ એક અભિવ્યક્તિ હતી. પ્રેમી-પ્રેમિકાઓ તેમની વિફાલીઓથી દૂર રહેતી વખતે પત્રો દ્વારા એકબીજાના મનના ભાવનાઓને વ્યક્ત કરતા હતા.
જ્યારે હાલની દુનિયામાં ટેકનોલોજી દ્વારા પ્રેમનો ઇઝહાર સરળ બની ગયો છે, ત્યારે ગામના અને પરદેશી પ્રેમીઓ એકબીજાને પત્રો લખી, થોડા શબ્દોમાં પોતાની લાગણીઓ વહેંચતા.
પ્રેમીજનો માટે પત્રો માત્ર કાગળના ટુકડા નહોતાં, પરંતુ તે તેમના દિલના અવાજ બનતાં. પ્રેમિકા પોતાના મંગેતરની પત્રની રાહ જોઈને દીવાલ પર નમ્રતા થી પોતાનું નામ લખતી. પ્રેમીનો પત્ર કોઈ નવો આવકાર, સાથ અને સહારો બની, જે જિંદગીની એક મહત્વપૂર્ણ રાહ તરીકે લાગતો.
કેટલાક તો એક પત્રનો એક જ શબ્દ જ જીવનને રંગીન કરી દે, અને પ્રેમીજનો પત્રોથી એકબીજાની વાતો અને લાગણીઓ જાણતા. દર દિન, પોતાના નાની લાગણીઓ પણ લાંબા પત્રોમાં ફેરવીને એકબીજાને મોકલતા.
આ પ્રણય પત્રો એ પ્રેમ ને એક અનમોલ પોટે તરીકે જીવી રાખ્યો, જે હવે હવે ટીપને, મેસેજને બદલે નોસ્ટાલ્જિયા બની ગઈ છે.
આજના દિવસો
પોસ્ટઓફિસ હવે ખાલી લાગે છે. ટેબલ પર પાન નખાય તેવું લાકડું. એક ખોખો પ્લાસ્ટિકનો પત્રપેટી – જલસાની અછત. હવે દિવસમાં બે જ પત્ર આવે: રેશનકાર્ડ અપડેટ કે વોટરલિસ્ટની નોટિસ.
કાનજીભાઈ સવારે ૧૦ વાગે આવે, દરવાજા ખોલે, છોકરીના એ પત્ર પર નજર ફેરવે, અને સૂકિતી ચ્હેરીએ બેસી જાય.
નવો મિત્ર
એક દિવસ ૧૦ વર્ષની તુષાર ઘરે જતો હતો, ડાકઘરના દરવાજા ખૂલે જોતો રહ્યો. પોચી વયે કાનજીભાઈ સાથે વાતચીત શરૂ કરી. “કાકા, તમે આજ સુધી કેમ આવો છો?”
“કેમકે beta, પત્રો હવે ના આવે, પણ યાદો હવે પણ છે.
કોઈ પત્ર હવે મોકલતો નથી, પણ હું આશા રાખું છું કે કદાચ ક્યારેક કોઈ પાછું આવે.”
એ પછી તુષાર દર શનિવારે એક નાનો કાગળ લખે:
“હેલો કાકા, કેમ છો? મને શાળામાં ડ્રોઇંગ માં મજા પડે છે. આજે કેરી ખાધી. તમને મોકલું શું?”
કાનજીભાઈ એની પાંપડિયું જેવી આંખો ખોલીને વાંચે, હસે, અને કહીં ન શકે એવું ખુશ થાય.
અંતે…
છેલ્લા દશકાના મોબાઈલ અને મેસેજની દુનિયામાં – લોકો ધીરે ધીરે યાદ ભૂલી ગયા,
પણ ગામનો છેલ્લો પોસ્ટમાસ્ટર યાદોને જીવતો રહ્યો.
રેખાબેનનો પત્ર હજી ટેબલની તાપલીમાં છે.
તુષારની ચિઠ્ઠીઓ હવે એક નાની ફાઈલમાં છે – મારું નવું પોસ્ટ બોક્સ લખેલું છે.
#postmaster-stories
