ભારતના મૂડીબજારમાં શેર બજારમાં રોકાણ કરવું એક લોકપ્રિય વિકલ્પ બન્યું છે. ખાસ કરીને જ્યારે કોઈ કંપની જાહેર પ્રારંભિક ઓફર (IPO) લાવી રહી હોય, ત્યારે નવા રોકાણકારો માટે આ એક મોટો અવસર હોઈ શકે છે. પરંતુ IPO માં રોકાણ કરતાં પહેલા કેટલીક બાબતોને સમજવી અને જાણવી જરૂરી છે, જેથી આપનું રોકાણ સાવચેત અને ફળદાયી બની શકે.
IPO શું છે?
IPO એટલે જાહેર પ્રારંભિક ઓફર. જ્યારે કોઈ ખાનગી કંપની જાહેર થવા ઇચ્છે છે, ત્યારે તે પોતાના શેર બજારમાં વેચવા માટે જાહેર કરે છે. IPO નો મુખ્ય હેતુ કંપની માટે નાણાં એકત્રિત કરવો હોય છે. આ કંપનીઓ, નાણાં એકત્રિત કરીને, તેમના વ્યવસાયના વિસ્તરણ, ઋણો ચૂકવવા અથવા નવા પ્રોજેક્ટ્સ શરૂ કરવા માટે તેનો ઉપયોગ કરે છે.
IPO માટે અરજી કરતા પહેલા ધ્યાનમાં રાખવાની મહત્વની બાબતો
1. કંપનીની મૂળભૂત માહિતી
IPO માટે અરજી કરતાં પહેલા જે કંપની શેર વેચવા માટે IPO લાવી રહી છે, તેની મૂળભૂત જાણકારી મેળવવી જરૂરી છે. કંપનીનો બિઝનેસ મોડલ, તેની કમાણીનો સ્ત્રોત, સંચાલન ટીમ અને તેના ભવિષ્યના વિકાસ વિશે જાણી લેવું જોઈએ. આ માહિતી ડ્રાફ્ટ પ્રોસ્પેક્ટસ (DRHP) માં ઉપલબ્ધ હોય છે, જે SEBI દ્વારા મંજૂર હોય છે.
2. કંપનીનું નાણાકીય પરિપ્રેક્ષ્ય
કંપનીના નાણાકીય પરિપ્રેક્ષ્યને સંપૂર્ણપણે સમજવું ખુબ જ જરૂરી છે. કંપનીના છેલ્લા કેટલાક વર્ષોના નાણાકીય રિપોર્ટ, મકાનદાર નફો અને નુકશાનના આંકડા, કંપનીના લેણાકીય દાયકાની સ્થિતી વગેરેનો વિચાર કરવો જોઈએ.
3. માર્કેટમાલમૂલ્ય અને બિઝનેસ ક્ષેત્ર
IPO લાવી રહેલી કંપનીના માર્કેટમાલમૂલ્યને સમજવું જરૂરી છે. એ પણ જોવું કે તે કંપની કયા ક્ષેત્રમાં કામ કરે છે અને તે ક્ષેત્રની વર્તમાન અને ભવિષ્યની વૃદ્ધિની શક્યતાઓ શું છે.
4. આવકનો ઉપયોગ અને રોકાણની મૂલ્યવર્થતા
IPOના નાણાં ક્યાં વાપરવા માટે છે, તે જાણી લેવું જોઈએ. શું કંપની બિઝનેસ વિસ્તરણ માટે નાણાં વાપરશે કે ઋણ ચૂકવવા માટે?
5. SEBI ની મંજૂરી
IPO SEBI (સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા) દ્વારા નિયંત્રિત થાય છે. IPOમાં રોકાણ કરતાં પહેલા તે SEBI દ્વારા મંજૂર થયું છે કે નહીં તે તપાસવું જોઈએ.
6. જોખમની સમજ
IPOમાં રોકાણ કરવું ચોક્કસ જોખમો સાથે આવે છે. IPOના મુખ્ય જોખમો માટે બજારની અસ્થિરતા, કંપનીની સફળતા, તેમજ બિઝનેસ પરિબળો જવાબદાર હોય છે.
7. વિતરણ પ્રક્રિયા અને બિડિંગ
IPOમાં તમે બિડિંગ પ્રક્રિયા દ્વારા ભાગ લઈ શકો છો. IPOમાં કિંમત બે પ્રકારની હોય છે: ‘ફિક્સડ પ્રાઇસ બિડ’ અને ‘બુક બિલ્ડિંગ’.
8. લિસ્ટિંગ ગેઇન અને હોલ્ડિંગ માટેની દ્રષ્ટિ
IPOમાં રોકાણ કર્યાના પછી તે બંને રીતે ફાયદો કરી શકે છે. IPO લિસ્ટિંગના દિવસે જ બજારમાં કંપની નો સ્ટોક પ્રાઈસ વધી શકે છે, જેને ‘લિસ્ટિંગ ગેઇન’ કહેવામાં આવે છે.
9. લૉકડાઉન પિરિયડ
IPOના કેટલાક શેરહોલ્ડર્સ માટે IPOના કોઈક સમયગાળાના ભાગરૂપે લૉકડાઉન પિરિયડ હોય છે. આ પરિસ્થિતિ વિશે પણ જાણવું જોઈએ.
10. અન્ય IPOની સરખામણી
IPOમાં રોકાણ કરતા પહેલા બાકીની કંપનીઓના IPO સાથે સરખામણી કરવી જોઈએ. આમાંથી જે IPO સૌથી વધુ સંભાવનાઓ ધરાવે તેમાંથી પસંદગી કરવી સારું હોય છે.
સમાપ્તિ
IPOમાં રોકાણ કરવું આકર્ષક બની શકે છે, ખાસ કરીને GMP અને લિસ્ટિંગ ગેઇન જેવા કારકોની ઝાંખી લીધા બાદ. જો કે IPOમાં લાંબા ગાળાના રોકાણ માટે યોગ્ય સાવચેતાઇ અને સંશોધન જરૂરી છે. IPOમાં કંપની નું નાણાકીય સ્થિતિ, SEBI નિયમો અને GMP ની ભૂમિકા પર સંપૂર્ણ જાણકારી રાખવી હંમેશા શ્રેષ્ઠ છે.
અસ્વીકૃતિ (Disclaimer)
આ લેખ માત્ર શૈક્ષણિક અને સામાન્ય માહિતી માટે છે. આમાં આપેલી કોઈપણ માહિતી IPOમાં રોકાણ કરવા માટે વ્યાવસાયિક સલાહ તરીકે ગણવી નહીં. IPO અથવા અન્ય કોઇ નાણાકીય પ્રોડક્ટમાં રોકાણ કરતા પહેલા, તમારી નાણાકીય સ્થિતિ અને જોખમ ઝીલવાની ક્ષમતા અનુસાર સાવધાનીપૂર્વક નિર્ણય લો. SEBI દ્વારા પ્રમાણિત ફાઇનાન્શિયલ એડવાઇઝરની સલાહ લેવી અનિવાર્ય છે.
